Tiroid Kanserinde RADYOAKTİF İYOT (İYOT-131) Tedavisi

Radyoaktif iyot (RAI), özellikle papiller ve foliküler alt türleri olmak üzere bazı tiroid kanserlerinde kullanılan bir tedavidir. Tiroid bezinin tiroid hormonu üretmesi sürecindeki ilk basamak, kan dolaşımından tiroid hücrelerine iyot alınmasıdır. İyot, tiroid hormonlarının üretiminde kullanılan yapı taşlarından biridir. İyot radyoaktif hale getirilerek (I-131 formunda), kan dolaşımından iyot alan hücreler için zararlı hale getirilir ve hücreleri öldürür. Bu tedavi birkaç amaç ile kullanılabilir:

• RAI için en yaygın kullanım alanı, tiroid cerrahisi (total/totale yakın tiroidektomi) sonrası kalan (remnant) küçük miktardaki normal tiroid dokusunun yok edilmesi (ablasyon) işlemidir. RAI tedavisinin bu kullanımı remnant ablasyon olarak isimlendirilir.
• Bazen – ancak her zaman değil- tiroid kanseri hücreleri iyodu alabilir, bu onların iyot ilgilerinin olduğu anlamına gelir. Eğer cerrahi sonrası herhangi bir tiroid kanseri hücresi kaldıysa veya tiroid kanseri tekrarladı ve hücreler iyot konsantre etme yeteneğine sahip ise RAI bu hücreleri öldürerek bir tedavi işlevi görebilir.
• RAI tedavisinin uygulamadan 7-10 gün sonra gerçekleştirilen ve tedavi sonrası tarama olarak bilinen bir takip programı vardır, bu sayede tedavi ekibiniz RAI ile hedeflenmiş kalıntı tiroid dokusunu görebilir ve diğer görüntüleme yöntemleri ile belirlenemeyen ancak I-131 alan kalmış kanser hücresi olup olmadığını tespit edebilir.
• RAI tedavisi ayrıca inatçı, tekrarlayan veya metastatik (tiroid dokusu dışında lenf düğümlerine veya vücudun diğer bölümlerine de yayılan kanser) tiroid kanserlerinde de tekrarlanabilir.

RAI tedavisinin potansiyel faydaları düşünüldüğünde tiroid kanseri olan tüm hastalar bu tedaviyi almalı gibi görünebilir. Ancak RAI, değerlendirilmesi gereken yan etkilere de sahiptir. Ek olarak daha büyük, agresif veya cerrahi sonrası geride kalan tümörü olan hastalarda RAI tedavisinin sağ kalıma faydalı etkileri gösterilmiştir ancak daha küçük veya daha az agresif olanlarda gösterilmemiştir.

Remnant Ablasyon

RAI ile remnant ablasyon tedavisi, kalan normal tiroid dokusunu yok eder, tiroid kanseri tekrarlar ise daha kolay fark edilmesini sağlar. Tiroglobulin olarak adlandırılan, kanda bakılan bir marker ile tiroid kanserinin takibi yapılabilir. Tiroglobulin yalnızca normal tiroid hücreleri veya tiroid kanseri hücreleri tarafından üretilen bir proteindir. Cerrahi sonrası, hala küçük bir miktar normal tiroid dokusu (tiroid kalıntısı) var olabilir. Bunun nedeni, tiroidin tamamının ses telleri gibi komşu yapılara zarar vermeden güvenle çıkarılmasının zor olmasıdır. Böylece kalan hücreler tarafından üretilen bir miktar tiroglobulin kan dolaşımında bulunabilir. Ancak tiroid kalıntılarının RAI ile yok edilmesinden sonra tiroglobulin üretimine katkı son bulur. Gelecekte kanda tiroglobulin saptanırsa, doktorunuz bunun tiroid kanserinin kalan kısmı veya tekrarlamış kanser tarafından üretildiğini bilir. Ek olarak tiroid kalıntılarının RAI ablasyonu, boyun radyolojik görüntülerinin daha net olmasını sağlar. Birçok düşük riskli hasta ise remnant ablasyon almadan takip edilmektedir.

Kanser Hücreleri Üzerinde RAI Etkisi

Bazı tiroid kanseri hücreleri, normal tiroid hücreleri gibi kan dolaşımından iyot alma yeteneğine sahiptir. Bu onları iyot ilgisi olan hücreler yapar. Eğer kanser hücreleriniz bunu yapabiliyorsa, I-131 mikroskopik rezidüel tiroid kanser hücrelerini yok edebilir veya lenf düğümlerine ya da vücudun diğer kısımlarına yayılmış olan tiroid kanserinin tedavisinde uygulanabilir. Doktorlar tiroid hücrelerine yalnızca mikroskop altında bakarak onların iyot alımı yapıp yapamayacaklarını söyleyemezler. Bir hastanın tiroid kanserinin iyot ilgili olup olmadığına karar vermek, kanserin türü ve tüm vücut taramaları dahil görüntüleme çalışmalarının sonuçları gibi birçok faktöre bağlıdır. (bkz. Tedavi yöntemleri)

Tedaviye Hazırlık

I-131 hap formunda olsa da bir ön hazırlık olmaksızın ilacı alamazsınız. Sizi I-131 tedavisine hazırlamak ve tedavinin etkinliğini en üst düzeye çıkarmak için yapılması gereken iki adım vardır.

Birincisi, vücudunuzdaki iyodu tüketmek amacıyla 1-2 haftalığına iyottan fakir beslenmelisiniz. Yediğimiz birçok besinde iyot bulunur. Bu diyet sayesinde tiroid hücreleriniz iyoda aç hale gelecek ve aldıkları I-131 miktarının artmasına yardımcı olacaksınız.  İyottan zengin olan ve bu nedenle kaçınmanız gereken yiyecekler; turna yemişi, organik yoğurt, organik fasulye, organik patates ve organik peynirlerdir.

İkincisi, kandaki TSH (tiroid uyarıcı hormon) seviyesi yüksek olmalıdır. TSH, tiroid hücrelerinden tiroid hormonu üretimini uyarır ve yukarıda belirtildiği gibi tiroid hormon sentezinin ilk aşaması kan dolaşımından tiroid hücrelerine iyot alınmasıdır. Bu nedenle, tiroid hücrelerine girecek I-131 miktarını üst düzeye ulaştırmak amacıyla TSH seviyesi yüksek olmalıdır.

Kan TSH seviyesini yükseltmenin iki yolu vardır ve sağlık ekibiniz size kullanacakları yöntem ile ilgili tavsiyede bulunacaktır.

• I-131 tedavisi uygulanmadan iki gün öncesinde Tyrogen isimli bir ilaç size enjekte edilecektir. Tyrogen, rekombinant TSH’dir (tiroid uyarıcı hormon) ve bu enjeksiyon kanınızdaki TSH düzeyini artırır; bu sayede tiroid hücreleri I-131’i almaya teşvik edilmiş olur. Bu süre zarfında tiroid hormonu ilacınızı her zamanki gibi almaya devam edebilirsiniz ve bu sayede hipotiroidi (tiroid hormonu düşüklüğü) semptomları göstermeyeceksiniz.
• Alternatif olarak, size tiroid hormonu ilacınızı 2 veya 3 hafta süreyle kullanmamanız söylenebilir. Vücudunuz tiroid hormon seviyenizin düşmesinden dolayı daha çok TSH üreterek sizin tiroid hormonu üretmenizi uyaracaktır (vücudunuz tiroid bezinizin çıkarıldığını bilmiyor!). Tiroid hormonu almadığınız sürece bazı hipotiroidi (tiroid hormonu düşüklüğü) semptomları yaşayacaksınız. Bunlar şunları içerebilir: konsantre olmada zorluk, üzgün ruh hali, göz çevresinde şişlik, kuru cilt, ödem, kilo alma, kabızlık ve yorgunluk. I-131 tedavisini sonrasında tiroid hormonu almaya devam ettiğinizde bu semptomların kalkması birkaç hafta sürecektir.

Tedavi Prosedürü

Tedavi öncesinde hastalar, radyoiyodinin farklı bir izotopu olan I-123’ün küçük bir dozunu aldıktan bir gün sonra tam vücut taramasına girerler. I-123, tiroid hücrelerini yok etmez ve tedavi ekibinizin kalan tiroid kalıntısının ve muhtemel tiroid kanserinin yerini ve miktarını görselleştirmesine izin verir. Tam vücut taramasının ardından, ağızdan I-131 tedavi hapı alacaksınız. I-131’i aldıktan sonra eve gönderilebilir veya nadiren de olsa hastanede birkaç gün kalabilirsiniz. I-131’in vücudunuzda nerede bulunduğunu gösteren “tedavi sonrası tarama” olarak da bilinen bir diğer tam vücut taraması için 7 ila 10 gün sonra nükleer tıp bölümüne tekrar başvurmanız istenecektir. Bu tarama aynı zamanda ilk tam vücut taramasında görülmeyen yeni iyot bağımlı tiroid kanseri bölgelerini de belirleyebilir.

Tedavi Sonrası Güvenlik

I-131 birkaç haftaya kadar vücutta kalır ve tiroid dokusunun almadığı miktar tedaviyi izleyen ilk 1-2 günde idrar, dışkı, tükürük ve ter ile atılır. I-131’in radyoaktivitesi çevrenizdeki kişiler için endişe verici olabileceğinden tedavi sonrası bir takım radyasyon güvenlik önlemleri uygulamanız gerekebilir. Önlemlere uyacağınız süre aldığınız I-131 dozuna bağlıdır, bu nedenle aşağıda sıraladığımız önerilerin kişiselleştirilmesi gerekir. Çevrenizdekileri korumak adına genel anlamda ilk birkaç gün onlardan yaklaşık 2 metre (ilk 2 saat yaklaşık 3 metre) uzakta kalmalısınız. Bunlara ek olarak sağlık ekibiniz ilk hafta için size aşağıdaki gibi ayrıntılı önlemler önerecektir:

• Mümkünse yalnız yolculuk yapın. 1 saatten fazla süreyle arabada birinin yanına oturmayın. Arka koltukta seyahat edin.
• Başkaları ile yiyecek, içecek, yemek kabı paylaşmayın. Başkaları için yemek hazırlamayın. Bulaşıklarınızı elde veya makinede yıkayın. Kağıt ürünler kullanmamak en iyisi olacaktır.
• Sıçramaları önlemek için idrara oturarak çıkın ve damlamaları önlemek için tuvalet kağıdı ile kurulanın. Tuvalet kullanımı sonrası 2-3 kez sifonu çekin.
• Başkaları ile aynı telefonu kullanıyorsanız, kullanım sonrası ağız kısmını temizleyin.
• Vücut sıvılarınızı içeren çöpleri (ped, bandaj, plastik kap) size özel çöp torbasına atın. Bu çöpleri nasıl uzaklaştıracağınızı tedavi ekibinize danışın.
• Aldığınız doza bağlı olarak tedavi ekibiniz aşağıdaki önlemleri uygulayacağınız süreyi belirleyecektir:
• Başka biri ile aynı yatakta uyumayın. Yatak veya banyo eşyalarını ortak kullanmayın ve bunları iç çamaşırlarından ayrı yıkayın.
• Birini öpmekten veya cinsel aktiviteden kaçının.
• Evcil hayvanlarınızın maruziyetini sınırlamak adına onlarla uyumaktan uzak durun.
• Kadınlar tedavi sonrası 6-12 ay hamilelikten kaçınmalıdır. Erkekler tedavi sonrası en az 3 ay çocuk sahibi olmamalıdır. Kadınlar I-131 tedavisi sonrası emzirmemelidir ancak gelecekteki hamileliklerinde emzirebilirler.
• Arkadaşlarınızın ve ailenizin maruziyetini azaltmak için tedavi sonrası ilk hafta yüz yüze değil telefonla görüşün.

Bireysel durumunuz nedeniyle bu önerilerden herhangi birine uyamayacaksanız bunu tedavi ekibiniz ile konuşun. İşe veya okula dönüş için uygun zaman nedir, halka açık yerlere ne zaman çıkabilirsiniz veya uzun yolculuklar ne zaman güvenlidir gibi soruların cevaplarını onlara danışın. Tedaviden aldığınız radyasyon 2 aya kadar havaalanlarında veya diğer güvenlik noktalarında dedektörler tarafından tespit edilebilir. Bu zaman aralığında seyahat etmeniz gerekirse sağlık ekibiniz ile görüşün.