Radyoaktif İyot Tedavisi

İçindekiler

Radyoaktif iyot tedavisi nedir, nasıl tedavi eder?

Teranostik tıp dünyasında yeni gelişmekte olan bir alandır. Tümöre özgül bir ilaç ile görüntüleme yaparak saptanan tümör ve metastazlarının, nereye gideceği, ne kadar gideceği ve hastalıklı dokuyu etkileme gücü önceden bilinen yine özgül bir ilaç ile tedavi edilebildiği bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, geleneksel tıptan kişiye özgü çağdaş tıp uygulamalarına geçiş yapılmasını sağlamaktadır.

Tiroid kanserinde, bir yandan tanısal amaçla düşük doz radyoaktif iyot (I-131 veya I-123) ile tümöral dokuların yüksek duyarlılık ve özgüllükte görüntülenebilmesi, diğer yandan da yüksek doz radyoaktif iyot (I-131) ile bu tümöral dokuların özgül ve hedefe yönelik tedavisi, teranostik uygulamalar için bilinen en eski örnektir.

Radyoaktif iyot tedavisi, 1940’lı yıllardan bu yana tiroidin iyi ve kötü huylu (kanser) hastalıklarının tedavisinde sıklıkla tercih edilen, tiroid kanserli hastalarda sağ kalıma etkisi gösterilmiş standart bir uygulamadır.

Tiroid dokusu, vücuttaki iyotun tamamını kandan alarak kendi içerisinde biriktirme konusunda eşsiz bir yeteneğe sahiptir. Radyoaktif iyot da tıpkı iyot gibi tiroid bezine alınarak, tiroid dokusunda depolanmaktadır. Farklılaşmış (diferansiye) tiroid kanserleri de sağlıklı tiroid dokusuna göre daha düşük düzeyde olmakla birlikte bu özelliğe sahiptir.

Çoğu hasta için farklılaşmış tiroid kanserleri çok iyi bir iyileşme şansına sahip olsa da, hastalığın nüks veya sebat etme oranı %20-30’a kadar ulaşabilir ve nüks ilk tedaviden on yıllar sonra bile ortaya çıkabilir. Bu nedenle, kanserin tekrarlayıp tekrarlanmadığını anlayabilmek için hastaların düzenli takip edilmesi önemlidir ve bu izleme hayat boyu devam edilmelidir.

Radyoaktif iyot tedavisi kimlere uygulanır?

Radyoaktif iyot (I-131, radyoiyot veya atom tedavisi); farklılaşmış tiroid kanserli hastalara, takip eden hekimin isteği ile şu amaçlarla uygulanır:

  • Tiroid ameliyatı sonrası bakiye normal tiroid dokusunun radyasyonla temizlenmesi (ablasyon)
  • Mikroskobik hastalığın tedavisi
  • Bakiye/nüks veya metastatik tiroid kanserinin tedavisi

Cerrahi sonrası radyoaktif iyot ablasyonu

Ameliyattan birkaç hafta sonra, cerrahi sonrası kalan tiroid kanseri hücrelerini veya normal bakiye tiroid dokusunu ortadan kaldırma amacıyla yapılan radyoaktif iyot uygulamasıdır. Ablasyon ile ayrıca vücudun diğer bölgelerine yayılmış tiroid kanseri hücrelerinin de ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır. Normal tiroid dokusu kalıntılarının ortadan kaldırılması, takip sırasında olası nüks hastalığın izlemini kolaylaştıracaktır.

Nüks veya bakiye diferansiye tiroid kanserinin radyoaktif iyot ile tedavisi

Kanser dokusu ameliyatla çıkarılabilecek gibiyse cerrahi genellikle ilk tercihtir. Radyoaktif iyot tedavisi, tek başına veya ameliyatla birlikte kullanılabilir.

Radyoaktif iyot tedavisi güvenli midir?

Bu tedavinin uygulanması oldukça kolaydır ve tedavi sırasında ağız yoluyla uygulanan radyoaktif iyotun belirgin bir tadı veya kokusu yoktur. Uygulama sırasında herhangi bir şey hissedilmemektedir. Diğer kanser tedavilerinde gözlenebilen saç dökülmesi ise bu tedavide görülmemektedir.

Radyoaktif iyot tedavisi hamilelerde kesinlikle uygulanamaz. Emziren annelerde ise emzirme sonlandırılmalıdır. Hemodiyaliz hastalarında radyoaktif iyot tedavisi uygulanabilir. İyot alerjisi olan hastalarda radyoaktif iyot tedavisi uygulanabilir. Kadın ve erkek hastaların radyoaktif iyot tedavisinden sonra en az 6 ay boyunca partnerleri ile birlikte etkin doğum kontrol yöntemlerini kullanması ve hamile kalınmaması gerekmektedir. 

Radyoaktif iyot tedavisi sonrası olası yan etkiler ve bunlardan korunma önerileri aşağıda özetlenmiştir. Ancak tedaviyi uygulayacak hekiminiz sizle bu konuyu görüşerek tedavi sürecini en konforlu şekilde geçirebilmeniz için gerekli bilgilendirme ve yönlendirmelerde bulunacaktır. Bu tavsiyelere harfiyen uymanızın, yan etkileri de minimum düzeyde tutacağını unutmayınız.

Radyoaktif iyot tedavisinin potansiyel yan etkileri

Erken Yan Etkileri

Öneri/Açıklama

Boyun bölgesinde yanma hissi veya hassasiyet

Ameliyat sonrası kalan bakiye tiroid dokusu miktarı ile ilişkilidir. Böyle bir şikâyetiniz olduğunda ilaçla tedavisi mümkündür.

Ağız mukozası iltihabı ve beraberinde küçük ağrılı ülserler

4-7 gün boyunca, uyanıkken her 3-4 saatte bir yumuşak diş fırçası ile tüm ağız içi mukozanın hafifçe fırçalanmasıyla bu durum sıklıkla önlenebilir. Buna, tedaviden sonraki ilk 4 gün boyunca, geceleri her 3 saatte bir uygulama da eklenebilir.

Mide bulantısı (ve nadiren kusma)

Tedavi öncesinde koruyucu amaçla ilaç tedavisi uygulanabilmektedir.

Tükürük bezlerinde şişme ve hassasiyet

-Bol sıvı alımı, yaklaşık 1 hafta boyunca günlük 2,5-3 litre sıvı (süt hariç) tüketilmelidir.

-Şekersiz sakız ya da şekersiz nane şekeri vb. ile tükürük akış hızı artırılır. Tedavinin uygulamasından 2 saat sonra başlayarak 4 gün boyunca tüm uyanık saatlerde ve tedaviden sonra 4 gece boyunca her 3 saatte bir uygulanmalıdır.

Tedavi öncesinde koruyucu amaçla ilaç tedavisi uygulanabilmektedir. .

Tat duyusunda azalma ya da değişiklik

Genellikle geçicidir, özel bir önleme gerek yoktur.

Gözyaşı üretiminde azalma

Kanda, akyuvar ve trombosit sayısında geçici azalma

Yüksek doz radyoaktif iyot uygulamalarında (150-200 mCi) görülebilir.  Ancak tedavi öncesi kan sayımı ve böbrek testleri normal olan hastalarda görülmesi beklenmemektedir.

Geç Yan Etkileri

Öneri/Açıklama

Erkeklerde doğurganlık

Geçici olarak doğurganlıkta azalma görülebilir. Ancak yüksek dozda ve birden fazla sayıda radyoaktif iyot tedavisi alanlarda kalıcı kısırlık gelişebilmektedir. Böyle bir durumda tedavi öncesinde sperm dondurma düşünülebilir. Tedaviyi alan tüm hastalarımızda, mesaneden kaynaklanan, testislerin (hayaların) aldığı radyasyon dozunu azaltmak için bol su tüketmeleri ve sık sık idrara çıkmaları yararlı olacaktır.

Kadınlarda doğurganlık

Radyoaktif iyot tedavisi ile kadın doğurganlığında bozulma veya düşük yapma riski artışı beklenmemektedir. Tedaviyi alan tüm hastalarımızda, mesaneden kaynaklanan radyasyon dozunu azaltmak için bol su tüketmeleri ve sık sık idrara çıkmaları yararlı olacaktır.

Ağız kuruluğu, tat değişikliği, tükürük bezi taşı gelişimi, diş çürümesi.

Ağız hijyenine dikkat edilmelidir.

Göz kuruluğu veya göz yaşarması

İkincil kanser gelişimi

Yüksek doz radyoaktif iyot uygulaması sonrası çok nadir (<%1) görülebilen bir durumdur. Bildirilen olgular genellikle birden çok tedavi uygulanarak yüksek radyasyon dozu almış hastalardır. Bu ihtimal tiroid kanserinin getireceği risklerin yanında ihmal edilebilir düzeyde olup tiroid kanseri tedavisinden vazgeçilmemelidir.

Radyoaktif iyot tedavisi öncesi hazırlık

Radyoaktif iyot tedavisi öncesinde; tedavinizi yapacak Nükleer Tıp Uzmanımız tiroidle ilgili tıbbi hikayenizi, ameliyat/patoloji raporlarınızı, önceki görüntülemelerinizi, kan testlerinizi ve daha önce uygulanmış radyoaktif iyot tedavi dozlarınızı gözden geçirerek fizik muayenenizi yapacak ve gerektiğinde bazı kan testleri yaptıracaktır.

Ayrıca doğurganlık yaşındaki tüm kadın hastalarımızdan beta-hCG testi istenecektir. Tiroid hormonları (LT4, LT3) ile iyot içeren ilaç ve yiyecekler, radyoaktif iyot tedavisinin başarısını etkilediğinden, tedavi öncesi size özel uygun bir hasta hazırlığı yapmanız gerekmektedir.

Randevu sırasında sizle bu konu görüşülerek, gerekli bilgilendirme ve yönlendirmelerde bulunulacaktır. Bu tavsiyelere harfiyen uymanız tedavinizin başarılı şekilde sonuçlanması için çok önemlidir.

Tiroid hormon kullanımının kesilmesi

Radyoaktif iyot tedavisinden önce tiroid hormonu kullanımının kesilmesi planlanıyorsa, Nükleer Tıp Uzmanımız gerekli ilaç kesim takvimini sizinle düzenleyecektir.

LT4 hormonu (örn. Levotiron, Tefor, Euthyrox, Bitiron) en az 4 hafta, LT3 hormonu (örn. Tiromel) en az 2 hafta süreyle kesilmelidir.

Rekombinant TSH (rhTSH) kullanımı

Tiroid hormon kullanımının kesilmesine alternatif olarak rhTSH (Thyrogen), 24 saat arayla iki doz şeklinde, kalça kasına enjeksiyonla uygulanır. Son rhTSH enjeksiyonundan 24 saat sonra da radyoaktif iyot ağız yoluyla uygulanır.

Düşük iyotlu diyet

Radyoaktif iyot tedavisinin 2 hafta öncesinden başlanan ve sonrasında 1-2 gün süren düşük iyotlu diyet, tedavi öncesi hazırlığın çok önemli bir parçasıdır. Bu diyet, radyoaktif iyot tedavisinin başarısını artırmaktadır.

Radyoaktif İyot Alımını Engelleyen İlaçlar

İlaçlar

Önerilen kesilme süresi

Tiyonamid ilaçları (örn. propiltiyourasil, metimazol, karbimazol)

3 gün

İyot içeren multivitaminler

7-10 gün

Doğal/sentetik tiroid hormonları, triiyodotironin (LT3, Tiromel) için

10-14 gün

Doğal/sentetik tiroid hormonları, tiroksin (LT4,  Levotiron, Tefor, Euthyrox, Bitiron) için

3-4 hafta

Kelp, agar, karagenan, Lugol çözeltisi

2-3 hafta, iyot içeriğine bağlı olarak

Potasyum iyodürün satüre solüsyonu

2-3 hafta

Topikal iyot (örn. cerrahi deri hazırlığı)

2-3 hafta

İntravenöz radyografik kontrast ajan, suda çözünen

6-8 hafta

İntravenöz radyografik kontrast ajan, yağda çözünen

1-6 ay

Amiodaron

3-6 ay veya daha uzun

Saç boyası

8 hafta

Yüksek Miktarda İyot İçerdiği İçin 2 Hafta Süreyle Tüketimi Kesilecek Gıdalar

Kaynak

Örnek/açıklama

İyotlu tuz

Süt ürünleri

Süt, yoğurt, peynir, dondurma

Yumurta sarısı

Yumurta akı veya yumurta ikamesi değil

Deniz ürünleri

Kabuklular ve balıklar, ton balığı hariç

Hindi ve ciğer

Yosun ve yosun ürünleri

Karagenan ve aljinat

Sütlü çikolata

İyot içeren multivitaminler

Kırmızı gıda boyası (E127, eritrosin) içeren ürünler (örn. ilaç boyası, gazlı içecek)

Tahıllar

Her öğünde sadece küçük porsiyonlar şekinde (örn. bir tabağın dörtte biri) alınabilir.

Tüketilmesine İzin Verilen Gıdalar

Taze meyve ve sebzeler

Tuzsuz fıstık/fındık ve fındık/fıstık ezmesi

Yumurta akı

Taze et

Tahıl/tahıl ürünleri, yüksek iyot içermeyen (günde 4 porsiyonla sınırlı)

Makarna, yüksek iyot içermeyen

Şeker

Jöle

Reçel

Bal

Karabiber

Taze veya kurutulmuş ot ve baharatlar

Tüm bitkisel yağlar (soya yağı dahil)

Gazoz (Kırmızı Boya (E127) içermeyen)

Kola, diyet kola

Kahve (instant /hazır olmayan)

Çay (instant /hazır olmayan)

Limonata

Meyve suları

Hastaneye neler getirebilirsiniz?

Tedaviye gelirken yanınızda, boş zamanlarınızı değerlendirmek amacıyla dergi/kitap, oyunlar, el-işi/örgü, cep telefonu, tablet veya dizüstü bilgisayar getirebilirsiniz. Hastanede kaldığınız dönemde kendi günlük kıyafetlerinizi ve pijamalarınızı giyeceğiniz için beraberinizde getirmeniz gerekir. Kontakt lens kullanıyorsanız, tedavi sırasında kullanmamanızı öneririz. Lütfen yanınızda gözlüğünüzü getiriniz.

Uyguladığımız tedavi nedeniyle idrarınız, ter ve tükürüğünüzde bir süre radyoaktif iyot yani radyasyon bulunacaktır. Bu nedenle getirdiğiniz kişisel eşyalara radyoaktif iyot bulaşabilir. Bu eşyaları eve gittikten sonraki birkaç hafta sadece siz kullanacaksanız hiçbir sorun oluşturmaz. Cep telefonu, tablet veya dizüstü bilgisayarlardaki kirlenmeyi nemli bir bezle gidermek mümkündür.

Taburcu olduktan sonra evinize varır varmaz, hastanede kullandığınız tüm giysileri, diğer kıyafetlerden ayrı olarak yıkamanız gerekmektedir. Hastanede bulunduğunuz sürece radyasyon güvenliği tedbirleri gereği ziyaretçi kabul edilmeyecektir.  Ancak görevli sağlık personelimizle 7/24 dahili telefon üzerinden iletişim kurabilirsiniz.

Radyoaktif iyot tedavisi nasıl uygulanır?

Radyoaktif iyot uygulaması öncesinde 4-6 saat ağızdan yiyecek veya su alımı tamamen durdurulmuş olmalı ve radyoaktif iyot alınmasını takiben yaklaşık 2 saat boyunca buna devam edilmelidir. Tedavi için plananlanan radyoaktif iyot, sıvı veya kapsül formunda olup, özel tedavi odasında ağız yoluyla uygulanmaktadır. Hastanede kalış süreniz; uygulanacak doza ve ölçümlere göre değişmektedir. Bu süre genellikle 3 gün ile 1 hafta arasındadır.

Tedavi uygulandıktan 3-7 gün sonra Nükleer Tıp Kliniğinde tüm vücut radyoaktif iyot sintigrafisi/SPECT/BT yapılacaktır. Böbrek fonksiyonları normal olan hastalarımızda, radyoaktif iyot alımını takiben 1 hafta boyunca, günlük 2,5-3 litre sıvı (süt hariç) alımı ve sık sık idrara çıkma önerilir. Böylelikle mesane ve tükürük bezinin radyasyon alımı minimum düzeyde tutulmaya çalışılır.

Günde en az bir kez dışkılamanız, kalın bağırsakların almış olduğu radyasyon dozunu minimum düzeye indirilmesi için önemlidir. Kabızlık durumunda hafif laksatifler kullanılabilirsiniz. Hastanede ve evinizde birkaç hafta süreyle, her tuvalet kullanımından sonra sifonu iki kez çekiniz. Erkek hastalarımızın bu süre zarfında idrarını klozete oturarak yapmaları gerekmektedir. Tuvalet sonrası ellerinizi, radyoaktif bulaş nedeniyle çok iyi yıkamanız gerekmektedir.

Hastanede bulunduğunuz sürece ve sonrasında, en az 1 hafta boyunca her gün düzenli duş almalı; havlu, iç çamaşırı ve giysilerinizi ayrı olarak yıkamalısınız. Birkaç hafta süreyle yemeğe, okumaya ve bir şeyleri tutmaya başlamadan önce ellerinizi yıkamanız gerekmektedir.

Kumaş mendil yerine kâğıt mendil kullanmanız ve çöp kutusu yerine klozete atarak sifonu çekmeniz gerekmektedir. Yatırılarak tedavi endikasyonu, hastaya verilen doza bağlıdır ve yasal düzenlemelerle belirlenmiştir. Burada amaç hasta yakınlarını ve toplumu radyasyondan korumaktır.

Radyoaktif iyot tedavisinin ayaktan veya yatarak uygulandığı hastalarımızın taburcu edilebilmeleri için belli önlemlere uyulması gerekmektedir. Bu tedavinin uygulandığı hastalarımız, vücutlarında kalan aktivite düzeyi Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) mevzuatında belirlenen taburcu edilme limit değerlerinin altına düştükten sonra taburcu edilebilirler. Taburcu olmadan önce Nükleer Tıp Uzmanımız evinizde, iş hayatınızda ve toplum içindeki kısıtlamalarınız ve süreleri konusunda sizi detaylı olarak bilgilendirecektir.

Kadın ve erkek hastalarımızın radyoaktif iyot tedavisinden sonra en az 6 ay boyunca partnerleri ile birlikte etkin doğum kontrol yöntemlerini kullanması ve hamile kalınmaması gerekmektedir.

Daha fazla bilgi için lütfen bizimle irtibata geçiniz.

İletişim için:

Teranostik Nedir?

Hastalıklar

Uygulamalar

Hakkımızda

İletişim

Neden Bizi Seçmelisiniz?

Kısaltmalar

Literatür