Lutesyum-177 PSMA Tedavisi
İçindekiler
- Lutesyum-177 PSMA tedavisi nedir?
- Lutesyum-177 PSMA nasıl tedavi eder?
- Lutesyum-177 PSMA tedavisi kimlere uygulanır?
- Lutesyum-177 PSMA tedavisi güvenli midir?
- Lutesyum-177 PSMA tedavisi öncesi hazırlık
- Lutesyum-177 PSMA tedavisi tedavi öncesi hazırlık
- Lutesyum-177 PSMA tedavisi nasıl uygulanır?
- Lutesyum-177 PSMA tedavisinde kaç kür tedavi uygulanır?
- Lutesyum-177 PSMA tedavisi sonrasında neler yapmanız gerekir?
Lutesyum-177 PSMA tedavisi nedir?
Kansere, kontrolsüz olarak büyüyen ve çoğalan kanserli, kötü huylu (malign) hücreler neden olur. Prostat bezi dokusunda kanser başladığında, buna prostat kanseri denir. Prostat kanseri hücrelerinin, vücudun diğer bölgelerine yayılarak tümörler oluşturduğu duruma ise metastatik prostat kanseri denmektedir.
Teranostik tıp dünyasında yeni gelişmekte olan bir alandır. Tümöre özgül bir ilaç ile görüntüleme yaparak saptanan tümör ve metastazlarının, nereye gideceği, ne kadar gideceği ve hastalıklı dokuyu etkileme gücü önceden bilinen yine özgül bir ilaç ile tedavi edilebildiği bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, geleneksel tıptan kişiye özgü çağdaş tıp uygulamalarına geçiş yapılmasını sağlamaktadır. Prostat kanserinde, bir yandan GA-68 PSMA PET/BT ile prostat kanserine ait tümöral dokular yüksek duyarlılık ve özgüllükte görüntülenebilmekte, diğer yandan Lu-177 PSMA ile bu tümöral dokuların özgül ve hedefe yönelik tedavisi yapılabilmektedir. Bu, teranostik uygulamalar için oldukça başarılı ve yeni bir yöntemdir.
Lu-177 PSMA tedavisi, metastatik kastrasyona dirençli prostat kanserini tedavi etmek için, giderek daha fazla kullanılan yenilikçi ve etkili bir tedavidir. Genellikle, diğer onaylanmış yöntemlerle tedavi seçeneklerinin tükendiği, etkisiz olduğunun gösterildiği veya hastaların bunları tolere edemediği durumlarda, takip eden hekimin önerisiyle kullanılır. Bu tedavi; tümör boyutunu küçültmeye ve tümörün çoğalmasını önlemeye, ayrıca tümörün neden olduğu bulgu ve şikayetleri (semptomları) azaltmaya yardımcı olur.
Lu-177 PSMA tedavisi, faz I ve faz II araştırma safhalarını geçmiş, faz III randomize klinik çalışmalarda test edilme aşamasındadır. Bu nedenle henüz rutin klinik tedavinin bir parçası değildir. Yine de birçok prostat kanseri hastasında, Lu-177 PSMA tedavisi ile uzun süreli düzelme elde edilebildiği gösterilmiştir. Şu anda ülkemizde ve dünyada, ilerlemiş ve metastatik prostat kanserli olgular için bu tedavi hizmetini sunan sınırlı sayıda klinik bulunmaktadır.
Çoğu prostat kanseri türünde, tedavi için aranan tümöral yüksek PSMA düzeyi mevcuttur. Bununla birlikte, tüm prostat kanseri hastalarının %5 ila %10’unun PSMA oluşturmadığı da bilinen bir durumdur. Bu nedenle, Lu-177 PSMA tedavisine başlamadan önce, tedavinin tümör dokusunu hedef aldığını belirlemek için GA-68 PSMA PET/BT ile görüntüleme yapılmaktadır.
Lutesyum-177 PSMA nasıl tedavi eder?
PSMA, çok sayıda hücresel fonksiyona sahip, sağlıklı prostat hücre zarında bulunan bir protein türüdür. Her ne kadar sağlıklı prostat hücreleri doğal olarak çok düşük seviyelerde PSMA oluştursa da kanserli prostat tümörleri son derece yüksek seviyelerde (genellikle normal prostat hücresinden 1000 kat daha yüksek) PSMA oluşturmaktadır. Prostat kanseri vücudun diğer bölgelerine metastaz yapmışsa, PSMA bu bölgelerde görülebilir. Lu-177 atomu, PSMA adını verdiğimiz taşıyıcı moleküle ekleyebildiğimiz, radyoaktif beta parçacıkları gönderen radyoaktif bir elementtir.
Lu-177 PSMA damar yoluyla uygulandığında, PSMA’nın bulunduğu tümör dokularına gider ve hastalıklı tümör dokusundaki PSMA reseptörlerine tutunduktan sonra, radyasyon yayarak bu kanser hücrelerini yok eder. Lu-177 PSMA tedavisi kanser dokusunu hedef aldığından, vücudun diğer bölgelerinde alınan ışın dozu çok az düzeylerde olur. Lu-177 PSMA’nın tümör hücreleri tarafından tutulmayan kısmı ise tükürük, idrar ve dışkıya geçerek vücuttan atılır. Lu-177 PSMA tedavisi, konusunda uzman multidisipliner ekip tarafından değerlendirildikten sonra uygulanmaktadır.
Lutesyum-177 PSMA tedavisi kimlere uygulanır?
Metastatik kastrasyona dirençli prostat kanseri (mCRPC) olan ve onaylanmış (alternatif) tedavi yöntemleri tükenmiş/uygun olmayan hastalarda, sorumlu hekimin önerisiyle uygulanabilir.
Hastanın daha önce aşağıdaki işlemlerden geçmiş olması gerekmektedir:
- Tedaviden en fazla 2 ay öncesine ait GA-68 PSMA PET/BT görüntülemesinde tümör dokularında artmış PSMA ekspresyonunun gösterilmesi
- Tedavisinden en az 2 hafta önce serumda AST, ALT, kreatinin, PSA düzeyi dahil olmak üzere serum biyokimyası ile tam bir kan sayımı olması
- Hastalığın tedavi öncesi evresi ve uygulanan tedaviler hakkında bilgi, önceki işlemler, patoloji sonuçları sunulmuş olması
- Lu-177 PSMA tedavisinin uygunluğuna ilişkin multidisipliner ekip tarafından değerlendirilmiş olması gerekmektedir.
Lutesyum-177 PSMA tedavisi, aşağıda belirtilen durumlarda uygulanamamaktadır:
- ECOG performans skalası ölçeğinin 3 veya 4 olması (Lu-177 PSMA tedavisi amacının hastalığın semptomlarını azaltmak olmadığı sürece)İdrar yollarında ciddi tıkanıklık ve genişleme olması
- İlerleyen ve kontrol edilemeyen hastalıkların varlığı; karaciğer ve böbrek hastalıkları ile enfeksiyonlar dahil
Kemik iliği fonksiyonunun baskılanması:
- Toplam beyaz hücre sayısının 2.5×109/L’den az olması
- Trombosit sayısının <75×109/L’den az olması
ECOG Performans Skalası<0- Tam aktif, hastalık öncesi tüm aktivitelerini kısıtlama olmaksızın yerine getirebilir.
1- Zorlu fizik aktivitede kısıtlama var, ancak ayakta ve hafif işleri yapabiliyor. Örneğin; hafif ev ve ofis işleri.
2- Ayakta ve kendi işlerini yapabiliyor, ancak herhangi bir işte çalışamıyor ve gündüz saatlerinin yarısından fazlasını ayakta geçirebiliyor.
3- Kendi bakımını yapmakta zorlanıyor, gündüz saatlerinin yarısından fazlasında yatıyor veya sandalyede oturuyor.
4- Kendi bakımını yapamıyor, tam olarak sandalye veya yatağa bağımlı.
Lutesyum-177 PSMA tedavisi güvenli midir?
Lu-177 PSMA tedavisinde kullanılan radyasyon, sadece kanser hücrelerini yok etmek için tasarlanmıştır. Teranostikler ile tedavi daha kişiselleşir, önce kanser ve metastazı etkili bir şekilde saptanır. Ardından tüm vücut doz alımı minimum seviyede tutularak kanser hücrelerinin ışınlanarak yok edilmesi hedeflenir. Radyasyonun sağlıklı dokulara zarar vermemesini sağlamak için kan testleri; tümör bölgelerindeki radyoaktif maddenin doğru şekilde emildiğinden emin olmak için de görüntülemeler yapılmaktadır.
Uzman Nükleer Tıp Hekiminiz, size tedavinin olası yan etkileri konusunda rehberlik edecek ve gerekli tavsiyelerde bulunacaktır. Tedavi doğrudan tümöre yönelik olduğu için Lu-177 PSMA ile tedavi edilen hastaların çoğunda genellikle ciddi yan etki görülmemektedir. Bununla birlikte bazı hastalarda; bulantı, ağız kuruluğu, yorgunluk, böbrek fonksiyonlarında azalma ve özellikle kemik lezyonları olan hastalarda kan hücresi üretiminde geçici azalma görülebilmektedir. En sık görülen yan etki hafif bulantıdır. Bunu önlemek için hekiminiz, ihtiyaç halinde size bulantı önleyici ilaç önerecektir.
Lutesyum-177 PSMA tedavisi öncesi hazırlık
İlk Görüşme Sırasında İstenen Bilgiler
Kliniğe ilk başvurunuzda, aşağıda listelenen bilgi ve belgeleri beraberinizde getirmeniz önemlidir. Hasta bilgilerinizin dijital ortamda hazırlanması (DICOM, JPEG, PNG, PDF, Microsoft Word (.doc, .docx) vb.), e-posta ile hızlı ve kolayca paylaşılmasına imkan tanıyacak ve hastalığınızın değerlendirilmesini büyük oranda kolaylaştıracaktır.
- Sizin ve sizi takip eden hekiminizin iletişim bilgileri (ev/iş/cep telefon numarası, e-posta adresi)
- En güncel hekim raporlarınız
- Patoloji raporlarınız
- Kan testleriniz
- Tüm vücut kemik sintigrafisi, BT, MR ve GA-68 PSMA PET/BT gibi önceki görüntülemelerinizin raporları ve orijinal film/CD/DVD’leri
Ayrıca tedaviyi yapacak hekiminiz, aşağıdaki kan testlerini isteyecektir. Bu testlerin tedavi sırasındaki durumunuzu göstermesi beklendiğinden, tedaviden en geç 2 hafta önce yapılmış olması gerekmektedir.
- PSA
- Tam kan sayımı
- Sodyum
- Potasyum
- Fosfat
- Üre
- Kreatinin
- Alkalen fosfataz
- Albumin
- AST
- ALT
- LDH
- Bilirubin
- Total protein
- 24 saatlik idrarda kreatinin klirensi
Hekiminiz, gerektiğinde ek kan testleri de isteyebilir.
Tedavi öncesi hazırlık
En son kemoterapi uygulamanızın üzerinden en az 4 hafta geçtiğinden emin olmanız gerekmektedir. Tedavi öncesinde, Nükleer Tıp Hekiminiz tarafından reçete edilmiş ilacınız varsa önerilen şekilde kullanmanız önemlidir.
Tedavi süresince kendi giysilerinizi giyeceğiniz için yanınızda rahat ve geniş kıyafetler getirmenizi önermekteyiz. Tedavi boyunca giydikten sonra atabileceğiniz eski kıyafetleri bu amaçla kullanabilirsiniz. Tedavinizde ve birlikte yapılan testler için kolunuza veya elinizin sırtına yerleştirilen damar yolu kullanılacağından, kısa kollu ya da geniş kollu giysileri tercih etmeniz yararlı olacaktır.
Lutesyum-177 PSMA tedavisi nasıl uygulanır?
Tedaviden önce, özel bir kısıtlamanız yoksa bol su içmeniz istenecektir. Lu-177 PSMA kolunuz ya da el sırtınıza yerleştirilen damar yoluyla bir dakikadan kısa bir sürede uygulanacak, ardından da serum fizyolojik yaklaşık yarım saat süreyle yine damar yolundan yavaş yavaş verilecektir. Enjeksiyon sırasında ve sonrasında, Nükleer Tıp Hekiminiz tarafından belirtilen süre boyunca, klinikte kalmanız gereklidir. İdrar tutma sorunu yaşayan hastalarımızda, Nükleer Tıp Hekiminin önerisiyle idrar sondası kullanılmaktadır.
Toplam tedaviniz, 6-8 hafta aralıklarla uygulanacak 2 ila 6 kürden oluşmaktadır. Enjeksiyondan 24 saat sonraya kadar insanlarla yakın ve uzun süreli temastan kaçınmalısınız (uçuş/seyahat/toplu etkinliklere katılmamanız önerilir).
İhtiyaç halinde, tedaviniz sırasında veya sonrasında bulantı önleyici ilaç verilebilmektedir. Tedavi için kullanılacak Lu-177 PSMA, tedavi verilecek kurumda bulunan radyofarmasi bölümünde üretilmekte ve radyonüklid tedaviler için özel olarak hazırlanmış tedavi odalarında uygulanmaktadır. Vücudunuzdaki radyasyon nedeniyle, aksi belirtilmedikçe, uzman bir ekibin tedaviyi koordine edeceği, günübirlik ya da tek gecelik konaklama şeklinde, kurşun kaplı bu özel odada, hastanede kalmanız gerekecektir. Tedaviden sonraki ilk 12 saat boyunca büyük miktarda radyoaktivite, idrarınız yoluyla vücuttan dışarı atılacaktır.
Hekiminiz, ilaç verilmesini takiben 1’inci ila 48’inci saatler arasında, Nükleer Tıp Bölümünde tüm vücut taraması yapacaktır. Önlem olarak, hastanede kaldığınız süre boyunca hiçbir ziyaretçiye izin verilmemektedir. Bununla birlikte isterseniz telefon görüşmesi yapabilirsiniz.Tedaviden yaklaşık 2 hafta ila 6 hafta sonra kan testleri yapılacaktır.
Kaç kür tedavi uygulanır?
Genellikle 6-8 haftada bir, 2 ile 6 kür tedavi verilmektedir. Tedaviyi uygulayan hekiminiz sağlığınızı ve tedaviye yanıtı yeniden değerlendirmek amacıyla, her kürden sonra sizi görecektir. Sonraki tedaviler; PSA, kan hücreleriniz, böbrek ve karaciğeriniz üzerindeki etkisine göre planlanmaktadır. Bu klinik değerlendirme, bir sonraki tedavi küründen 2 hafta önce yapılacaktır. Bu değerlendirmede kan testleri, kemik sintigrafisi, GA-68 PSMA ve ihtiyaca göre 18F-FDG PET/BT taramaları yapılmaktadır.
Lutesyum-177 PSMA tedavisi sonrasında neler yapmanız gerekir?
Tedaviden genellikle 24 saat sonra taburcu olunmaktadır. Bu tür tedavilerde radyasyon vücudun içinde kalmakta ve vücut dışına çok az miktarda çıkmaktadır. Daha önce de belirttiğimiz gibi önlem olarak, tedavi sırasında hiçbir ziyaretçiye izin verilmemektedir. Taburcu olduktan sonra aileniz ve arkadaşlarınız artık risk altında değildir. Ancak aşağıda sıraladığımız bazı makul önlemleri almanızı önermekteyiz:
- Tedaviden sonraki bir hafta boyunca, her tuvalet kullanımının ardından sifonu iki kez çekiniz.
- Küçük çocuklar ve hamile kadınlarla 3 gün boyunca tüm temaslardan kaçınınız.
- Diğer yetişkinlerle yakın teması 3 gün boyunca kısıtlayınız.
- 3 gün boyunca başka bir kişiyle yatak paylaşmaktan kaçınınız.
Tedavi gününde ve sonrasında hekiminizin, kişisel koşullarınıza göre size özel vereceği tavsiyelere uyunuz.